De Radetzkymars

Bron: wikipedia

Wie was toch die Radetzky naar wie een mars is genoemd die traditiegetrouw bij elk nieuwjaarsconcert ten gehore wordt gebracht? We raadpleegden een bekende digitale encyclopedie om er meer van te weten te komen.

Josef Radetzky, Graaf Von Radetz (1766-1858) was een belangrijke legeraanvoerder in het enorme Oostenrijkse Keizerrijk. Denk aan de films van Sissy, het suikerzoet geglazuurde verhaal van de keizerin van dit Oostenrijkse Rijk.

Radetzky’s familie was afkomstig uit de Bohemen, een gebied wat nu in Tsjechië ligt. Zoals vele edellieden uit de negentiende eeuw, ging hij het leger in en nam deel aan vele oorlogen. Hij vocht bijvoorbeeld tegen het Ottomaanse rijk en deed mee aan alle oorlogen tegen Napoleon.

Maar hij was ook bemiddelaar tussen de Oostenrijkse prins Klemens von Metternich en de Russische tsaar Alexander I bij het Congres van Wenen. Vanaf 1836 was hij commandant en veldmaarschalk van het Oostenrijkse Zuidelijke leger in het koninkrijk Lombardije-Venetië.

De veldmaarschalk won de beslissende Slag bij Custoza (nabij Verona) op 23 en 24 juli 1848, een strijd tussen de Italianen die onafhankelijk wilden worden en het Keizerrijk Oostenrijk. Deze slag is de geschiedenis ingegaan als de Eerste Italiaanse Onafhankelijkheidsoorlog.

Radetzky, toen al 82, verkreeg dankzij dit legendarische militaire optreden in het Revolutiejaar eeuwige roem in Oostenrijk als verdediger van de bezittingen in Italië. Tot zijn pensioen eind februari 1857 bleef hij gouverneur-generaal van Noord-Italië. Hij stierf een jaar later in Milaan.

Terug naar de zomer van 1848, toen Radetzky’s soldaten in jubelstemming naar Wenen terugmarcheerden, een slordige 700 kilometer noordwaarts. Om de stemming erin te houden zongen ze het Tinerl-lied. Dit is een oud danslied uit het negentiende-eeuwse Wenen.

Johan Strauss sr., een in Wenen populaire dirigent en violist, componeerde ter ere van de graaf een overwinningsmars, de Radetzkymars. Hij verwerkte de melodie van het Tinerl-lied in het marstempo. Het stuk werd voor het eerst uitgevoerd op 31 augustus 1848 in Wenen.

Traditioneel sluit het Wiener Philharmoniker hun nieuwjaarsconcert af met deze beroemde mars waarbij het publiek tijdens het rondo de maat klapt. In Nederland heeft André Rieu deze muziek van Strauss omarmd.

Wat is een harmonieorkest?

Een Harmonieorkest is net als een fanfare een orkest bestaande uit blaasinstrumenten. Bij een fanfare zijn het vooral koperen instrumenten zoals trompetten en trombones. Bij een Harmonieorkest komen daar de houtinstrumenten bij. Dat zijn bijvoorbeeld klarinetten, dwarsfluiten en saxofoons. Ook in het slagwerk is er een verschil met de fanfare. Bij een fanfare spelen vaak slagwerkers met trommels of andere draagbare slagwerkinstrumenten mee, bij de harmonie zie je vaker pauken, xylofoons, klokkenspel en een grote trom.

Een Harmonieorkest speelt, vanwege de kwetsbaarheid van de houtinstrumenten vooral binnen, terwijl een fanfare vaak in de buitenlucht optreedt en bij voorkeur marsmuziek speelt.

Een Harmonieorkest kan uitgebreid worden met instrumenten zoals een key-board, elektrische gitaar of een strijkbas. Zowel een fanfare- als voor een harmonie-orkest kunnen een uitgebreid repertoire spelen, uiteenlopend van klassiek, jazz, pop tot moderne hedendaagse muziek. Zo kan een harmonieorkest de (aangepaste) muziek van Strawinsky spelen maar ook die van Marco Borsato, het is allemaal mogelijk.

In klank en dynamiek verschilt een harmonieorkest weer wezenlijk van een symfonieorkest, dat gekenmerkt wordt door strijkers. Bij een harmonieorkest worden de partijen van de violen gespeeld door klarinetten en saxofoons, en dat geeft natuurlijk niet helemaal het zelfde geluid als bij een symfonieorkest. Bij een goed arrangement komt de klank daar wel bij in de buurt. Een voordeel van een blaasorkest is weer dat er meer dynamiek (verschil tussen hard en zacht) mogelijk is dan bij een klassiekorkest met veel strijkers.